مکتب رفتارگرایی (روان‌شناسی)رفتارگرایی یکی از مکاتب روان‌شناسی به معنای تلاش جاه‌طلبانه برای پی‌بردن به قوانین عمومی یادگیری انسان و حیوان در آزمایشگاه و بکار بردن این قوانین در کلاس درس، محیط کار، ندامتگاه و جامعه است. ۱ - فرض‌های رفتارگراییاولین فرض رفتارگرایی، محیط‌گرایی است که می‌گوید: همه ارگانیزم‌ها از جمله انسان، توسط محیط شکل می‌گیرد. ما از طریق تداعی‌های گذشته به آینده پی می‌بریم. به همین علت است که رفتار ما در معرض پاداش‌ها و تنبیه‌ها قرار می‌گیرد. فرض دوم رفتارگرایی، آزمایش‌گری است که می‌گوید: از طریق آزمایش می‌توانیم دریابیم که کدام جنبه از محیط موجب رفتارها شده و چگونه می‌توانیم آن را تغییر دهیم. با روش آزمایشی می‌توانیم تعیین کنیم چه چیزی باعث می‌شود افراد فراموش کنند، مضطرب شوند، مبارزه کنند و بعد می‌توانیم این قوانین عمومی را در موردهای فردی بکار بریم. سومین فرض رفتارگرایی، خوش‌بینی نسبت به تغییر است. اگر فرد محصول محیط است و اگر بتوان آن اجزای محیطی که فرد را شکل داده‌اند به وسیله آزمایش‌گری شناخت، وقتی محیط تغییر کند فرد نیز تغییر خواهد کرد. فرض چهارم، ذهن‌گرایی است که می‌گوید: رویدادهای ذهنی، احساسات و افکار، موضوعات معتبری برای تحقیق علمی نیستند. [۱]
روزنهان، دیوید ال سلیگمن، آسیب‌شناسی روانی، سیدمحمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۶، ص۱۵۹.
۲ - تعریف رفتاررفتار behavior یعنی عملی که از فرد سر می‌زند یا سخنی که بر زبان می‌آورد. در روان‌شناسی رفتار، این واژه دقیق‌تر تعریف می‌شود: هر فعالیتی که موجود زنده انجام دهد و به وسیله موجود زنده دیگر، قابل اندازه‌گیری و مشاهده باشد را رفتار گویند. ۳ - تاریخچههنگامی که کنش‌گرایی به منزله یک مکتب رو به افول گذاشت، مکتب آمریکایی جدیدی به نام رفتارگرایی پدید آمد. ۳.۱ - تلاش‌های جان واتسونجان برودس واتسون، در سال ۱۹۱۳ رفتارگرایی را بنیان‌گذاری کرد. واتسون استاد روان‌شناسی دانشگاه جانز هاپکینز بود. او اعلام داشت که موضوع علم روان‌شناسی، رفتار و هدف آن پیش‌بینی و کنترل رفتار باید باشد. او ذهن و فرایندهای ذهنی را از مطالعات خود کنار گذاشت، زیرا این رویدادها با روش‌های عینی که رفتار آشکار از طریق آن‌ها مطالعه می‌شد قابل پژوهش نبودند به همین سبب، رفتارگرایی واتسون، رفتارگرایی روش‌شناختی نام دارد. بی. اف. اسکینر رفتارگرای معاصر، همانند واتسون معتقد بود که تنها موضوع مناسب روان‌شناسی، رفتار است و تنها عامل ایجاد کننده و نگه‌دارنده رفتار، محیط است. ۳.۲ - نظریه اسکینراسکینر با تاثیرپذیری از رفتارگرایی واتسون و استفاده از اندیشه‌های ادواردلی ثرندایک، در پژوهش‌های خود در آغاز قرن بیستم نشان داد که پیامدهای محیطی رفتار مهم‌ترین عامل یادگیری و نگه‌داری رفتار جانداران هستند. اسکینر نظریه شرطی‌سازی کنش‌گر خود را در سال ۱۹۳۸ تدوین کرد. شرطی‌سازی کنش‌گر، که عمدتا از پژوهش‌های حیوانی انجام شده در شرایط آزمایشگاهی بود. ۳.۳ - نظریه پاولفهمچنین در ابتدای قرن بیستم، فیزیولوژیست روسی ایوان پاولف (۱۹۳۶-۱۸۴۹) مطالعه‌ای را روی پدیده‌ای آغاز کرد که ماهیت روان‌شناسی را تغییر داد و شرطی‌سازی پاولفی نام گرفت. پاولف دستگاه گوارشی سگ‌ها، بویژه بازتاب ترشح بزاق را مطالعه کرد. پاولف به هنگام پژوهش درباره فیزیولوژی غدد بزاقی کشف کرد که، بجز غذا، محرک‌های دیگری که هنگام غذا دادن در محیط حیوان حاضرند در او همان پاسخ ترشح بزاق را که غذا در حیوان موجب می‌شود به وجود می‌آورند. ۳.۴ - نظریه واتسونوقتی که جان واتسون در آمریکا با یافته‌های شرطی‌سازی دانشمند روسی آشنا شد، از این نظریه برای تبیین رفتارهای انسان سود جست. واتسون بازتاب‌شرطی را واحد عادت می‌دانست و مدعی بود که اکثر فعالیت‌های پیچیده از راه شرطی‌شدن ایجاد می‌شوند. [۲]
میزیاک هنریک، تاریخچه و مکاتب روان‌شناسی، رضوانی، نشر آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵، ص۵۰۴-۵۰۵.
[۳]
میزیاک هنریک، تاریخچه و مکاتب روان‌شناسی، رضوانی، نشر آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵، ص۴۹۷.
[۴]
میزیاک هنریک، تاریخچه و مکاتب روان‌شناسی، رضوانی، نشر آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵، ص۵۰۲.
۳.۵ - نظریه هالیکی از نظریه‌های معروف دیگر، نظریه "هال" است که در سال ۱۹۴۳ شرطی‌سازی پاولفی و شرطی‌سازی اسکینری را در هم ادغام کرد و بدون تمایز قائل شدن بین آن‌ها، تعدادی قانون رفتاری تدوین نمود. مهم‌ترین عامل تقویتی در نظریه هال، کاهش سائق یعنی ارضای نیاز زیست‌شناختی است. ۳.۶ - نظریه یادگیری کاترینظریه یادگیری "گاتری" در سال ۱۹۵۲ تنها عامل مهم یادگیری را مجاورت بین محرک و پاسخ دانسته است. طبق این قانون، هر عملی که در حضور محرکی رخ دهد، وقتی که آن محرک دوباره ظاهر گردد، همان عمل را به دنبال خواهد داشت. [۵]
سیف، علی‌اکبر، تغییر رفتار و رفتار درمانی، تهران، نشر دوران، ۱۳۸۳، ص۵۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «مکتب رفتارگرایی»، تاریخ بازیابی ۹۸/۰۱/۱۱. |